Również konsumentowi, który nie przeczytał umowy kredytu hipotecznego przed jej podpisaniem, przysługuje ochrona prawna przed nieuczciwymi postanowieniami umownymi – wynika z postanowienia Trybunału Sprawiedliwości UE wydanego 10 czerwca 2021 r. w sprawie C-198/20 w odpowiedzi na pytania prejudycjalnego polskiego sądu.
Sprawa dot. kredytu frankowego
Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie wystosował w sprawie dotyczącej kredytu frankowego następujące pytania:
- Czy ochrona wynikająca z Dyrektywy 93/13 przysługuje każdemu konsumentowi, czy też tylko konsumentowi tylko temu właściwie poinformowanemu, dostatecznie uważnemu i rozsądnemu przeciętnemu konsumentowi? Innymi słowy, czy sąd krajowy stwierdzić może abuzywność postanowień umowy zawieranej przez każdego konsumenta, czy też może stwierdzić tylko abuzywność postanowień umowy, którą zawierał konsument, którego można uznać za właściwie poinformowanego, dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta?
- Czy można za właściwie poinformowanego, dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta uznać konsumenta, który nie przeczytał zawieranej umowy kredytu hipotecznego indeksowanego do waluty obcej opiewającej na 150 tys. zł, zawieranej na 30 lat przed jej zawarciem? Jedyny bowiem spośród czterech kredytobiorców, który podpisał tę umowę, nie przeczytał jej wcześniej, drugi przeczytał ją dopiero po podpisaniu umowy, lecz nie zrozumiał jej treści, a dwaj ostatni nigdy jej nie przeczytali.
- Czy można za właściwie poinformowanego, dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta uznać tego, który wprawdzie przeczytał projekt umowy zawieranej na 30 lat opiewającej na 150 tys. zł, ale jej nie zrozumiał w pełni, a mimo to nie próbował zrozumieć jej znaczenia przed zawarciem, w szczególności nie zwracał się do drugiej strony umowy – banku z prośbą o wyjaśnienie jej znaczenia, znaczenia jej poszczególnych postanowień?
W tej konkretnej sprawie polski sąd zastanawiał się, czy ochrona powinna przysługiwać konsumentom, którzy zachowali się w sposób nieracjonalny w ramach zawarcia umowy kredytu. W stanie faktycznym sprawy jedyna osoba spośród czterech kredytobiorców, która podpisała umowę, nie przeczytała jej wcześniej, druga przeczytała ją dopiero po podpisaniu umowy, lecz nie zrozumiała jej treści, a dwie ostatnie nigdy jej nie przeczytały.
Ochrona konsumenta
Odpowiedź TSUE nie pozostawia wątpliwości, że ochrona przewidziana w dyrektywie Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich przysługuje każdemu konsumentowi, a nie tylko temu, którego można uznać za „właściwie poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta”.
Trybunał zwrócił uwagę na to, że konsument znajduje się w słabszej pozycji niż przedsiębiorca, zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak i ze względu na stopień poinformowania, i w związku z tym godzi on się na postanowienia umowne sporządzone uprzednio przez przedsiębiorcę, nie mając wpływu na ich treść (wyrok z dnia 21 marca 2019 r., Pouvin i Dijoux, C‑590/17, EU:C:2019:232, pkt 25 i przytoczone tam orzecznictwo).
Oznacza to, że zakwalifikowanie danej osoby jako „konsumenta” w rozumieniu dyrektywy 93/13 nie zależy od jej zachowania, choćby było ono niedbałe, przy zawieraniu umowy kredytu.
