29 września 2022 r. Bankowy Fundusz Gwarancyjny wydał decyzję o przymusowej restrukturyzacji Getin Noble Bank S.A., czyli banku posiadającego duży portfel kredytów frankowych.
Od 3 października 2022 r. działalność banku, w tym depozyty klientów oraz kredyty złotowe, została przeniesiona do tzw. instytucji pomostow-ej – Banku BFG S.A.
Natomiast prawa majątkowe i zobowiązania dotyczące umów kredytów hipotecznych denominowanych w walucie obcej lub indeksowanych kursem waluty obcej wraz z roszczeniami z nich wynikającymi pozostały w Getin Noble Bank S.A. zarządzanym przez administratora wyznaczonego przez BFG.
Powyższe wyłączenie odnoszące się do kredytów frankowych ma istotne znaczenie dla kredytobiorców dochodzących swoich roszczeń wobec banku i może w poważny sposób utrudnić ich realizację w przyszłości, nawet w przypadku uzyskania prawomocnego orzeczenia sądowego.
Zwolnienie z obowiązku spłat rat kredytowych
W związku z zaistniałą sytuacją kredytobiorcy dążą do tego, aby uzyskać zwolnienie z obowiązku spłaty rat, których w przyszłości mogą nie odzyskać od banku. Dotyczy to w szczególności tych frankowiczów, którzy dokonali już spłat przewyższających wypłacony im kapitał.
Pojawia się jednak pytanie: czy banki mogą udzielać kredytobiorcom zabezpieczeń w postaci wstrzymania płatności rat w sytuacji objęcia banku przymusową restrukturyzacją?
Już obecnie widoczne są rozbieżności w praktyce sądów, wśród których niektóre udzielają zabezpieczeń już po ogłoszeniu decyzji BFG i to zarówno na podstawie wcześniej zgłoszonych, jak i nowych wniosków, a inne sądy z kolei odrzucają nowe wnioski o udzielenie zabezpieczenia lub umarzają postępowania w tym zakresie.
Zgodnie z art. 135 ust. 1 ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (ustawa o BFG) postępowanie egzekucyjne lub zabezpieczające skierowane do majątku podmiotu w restrukturyzacji wszczęte przed wszczęciem przymusowej restrukturyzacji podlega umorzeniu.
Natomiast w ust. 4 tego przepisu uregulowano, że w czasie trwania przymusowej restrukturyzacji w stosunku do podmiotu w restrukturyzacji niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego i postępowania zabezpieczającego.
Dopuszczalność udzielania zabezpieczeń
Wśród argumentów przemawiających za dopuszczalnością udzielania zabezpieczeń polegających na wstrzymaniu płatności rat w przypadku uprawdopodobnienia nieważności umowy indeksowanej kursem CHF jest brak ingerencji takiego zabezpieczenia w majątek banku objętego przymusową restrukturyzacją.
Ponadto po stronie konsumentów podlegających szczególnej ochronie w świetle Dyrektywy 93/13 istnieje uzasadniony interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia, gdyż wyjątkowa sytuacja banku z dużym prawdopodobieństwem uniemożliwi im wyegzekwowanie zwrotu jakichkolwiek środków. Wymaganie od kredytobiorców w takich uwarunkowaniach dalszej spłaty rat stanowiłoby ich niesprawiedliwe obciążenie i przede wszystkim uniemożliwiłoby osiągnięcie celu postępowania sądowego.
Sprzeczność ustaw
Ponadto zwraca się uwagę, że sam art. 135 ustawy o BFG pozostaje w sprzeczności z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiająca ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych oraz zmieniająca dyrektywę Rady 82/891/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/24/WE, 2002/47/WE, 2004/25/WE, 2005/56/WE, 2007/36/WE, 2011/35/UE, 2012/30/UE i 2013/36/EU oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 648/2012 (dalej: „Dyrektywa 2014/59/UE).
Zgodnie z art. 70 ust. 1 Dyrektywy 2014/59/UE Państwa członkowskie zapewniają, by organy ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji posiadały uprawnienie do ograniczenia zabezpieczonym wierzycielom instytucji objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją możliwości egzekucji zabezpieczeń wierzytelności w odniesieniu do wszelkich aktywów tej instytucji objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją od chwili publikacji obwieszczenia o ograniczeniu zgodnie z art. 83 ust. 4 do północy w państwie członkowskim, w którym instytucja ta ma siedzibę, dnia roboczego następującego po tym opublikowaniu.
Postępowania zabezpieczające
Wskazany przepisy Dyrektywy nie przewiduje zatem możliwości ustanowienia w przepisach krajowych tak daleko idących skutków jak umorzenie wszystkich dotychczasowych czy zakaz wszczynania nowych postępowań zabezpieczających.
Przepisy prawa krajowego należy wykładać w świetle dyrektyw unijnych, na podstawie których zostały one wprowadzone do porządku prawnego.
Stanowisko BFG, zgodnie z którym art. 135 ust. 1 i ust. 4 ustawy o BFG dotyczy wszystkich zabezpieczeń, w których Getin Noble Bank jest stroną obowiązaną w rozumieniu Kodeksu postępowania cywilnego, bez względu na to, na czym miałoby polegać zabezpieczenie w konkretnym przypadku, nie powinno być dla sądów wiążące, gdyż to sądy samodzielnie określają ramy interpretacyjne przepisów prawa z uwzględnieniem okoliczności danej sprawy, ale i prounijnej wykładni prawa polskiego.
Warto również pamiętać, że na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie zabezpieczenia przysługuje zażalenie.
